Artykuły

Ceramika bolesławiecka na przestrzeni dziejów wielokrotnie ulegała zmianom, podążając za kolejnymi stylami artystycznymi i dążąc do sprostania rosnącym wymaganiom użytkowników. Wyroby średniowieczne i współczesne łączy jednak nierozerwalna więź – wykorzystanie do produkcji lokalnych pokładów glin.

Wytwarzanie lokalnej ceramiki trwa nieprzerwanie od ośmiu wieków. Zmieniała się zależność polityczna regionu, wielokrotnie będącego areną działań zbrojnych, ale rzemiosło garncarskie, a później przemysł ceramiczny przetrwały wszystkie historyczne zawieruchy, a krótkie okresy stagnacji i kryzysu przeplatały się z dłuższymi czasami prosperity. Najstarsze dane dotyczące bolesławieckiego rzemiosła ceramicznego nikną w mrokach historii. Ich odtworzenie możliwe jest wyłącznie na podstawie zachowanych źródeł pisanych, badań archeologicznych oraz gromadzonych przez dziesięciolecia ceramicznych kolekcji instytucjonalnych i prywatnych. Naturalnie, im starszych dziejów dotyczą dociekania, tym uboższe źródła pisane i mniej zachowanych obiektów ceramicznych. Badania naukowe dotyczące miejscowej produkcji ceramiki od lat realizuje bolesławieckie Muzeum Ceramiki. Instytucja jest do tej roli predestynowana w sposób szczególny, ponieważ posiada największą i najbardziej reprezentatywną na świecie, gromadzoną od 1958 roku, kolekcję lokalnych wyrobów, liczącą obecnie niemal 10 000 eksponatów.

Choć pierwsza wzmianka o garncarzu z Bolesławca - Hanno Zeidenbergu pochodzi z ksiąg miejskich Świdnicy z 1380 roku, to proces powstawania lokalnych garncarni prawdopodobnie można datować na XIII w. Wiadomo również, że w 1473 roku w mieście działało pięciu mistrzów garncarskich. W przekazie z 1511 roku pojawiła się informacja o cechu garncarzy i przywileju, ograniczającym liczbę warsztatów do pięciu, choć z pewnością bolesławiecki cech istniał już dużo wcześniej. Z pięciu garncarni jedna działała na Górnym Przedmieściu, a cztery, zapewne ze względu na bliskość wychodni gliny w Bolesławicach (Tillendorf, późniejszy Tylinów), na terenie Dolnego Przedmieścia, do którego prowadziła brama zwana Bramą Garncarzy. Uświęconego wielowiekową tradycją przywileju miejscowi garncarze bronili z powodzeniem aż do lat 90. XVIII w.

Cały artykuł dostępny jest w nr 1/2025 "Szkła i ceramiki".  Zamów już teraz 

Zdjęcie: Dzbany, protokamionka szkliwiona, dekoracja nakładkowa i radełkowa, 2. poł. XVI w. i 1. poł. XVII w., zbiory Muzeum Ceramiki w Bolesławcu. For. Janusz Moniatowicz